پدیده جهانی شدن و فناوری کامپیوتر در کنار هم، ما را به شدت به کامپیوترها وابسته کرده است. امروزه لپ تاپ ها از محبوبیت بسیار بالایی در بین کاربران رایانه برخوردار شده اند. نیاز روزانه به مرور وب، فعالیت های تجاری وابسته به وب وظهور روز افزون آموزش های مبتنی بر وب، از جمله عوامل ایجاد این محدودیت می باشند.
این مشغله کاری قرن بیست و یکمی، اغلب ما را از برخی کارهای ساده، روتین اما ضروری مثل رسیدگی و نگهداری از لپ تاپ خود باز می دارد. نتیجه این امر، کند شدن کار لپ تاپ، آلودگی به ویروس، و عملکرد غیر نرمال سیستم عامل و نرم افزارهای نصب شده روی لپ تاپ می گردد.
فرایند نگهداری از لپ تاپ، شامل اقدامات اولیه و قبل از وقوع خرابی و نیز کارهایی است که پس از بروز خرابی باید به آن ها بپردازیم. در این مقاله، با فرض داشتن یک لپ تاپ سالم، به نکاتی می پردازیم که به نوعی اقدامات پیشگیرانه محسوب می گردند.

رعایت اصل پیشگیری قبل از درمان
 

اقدامات پیش وقوع خرابی لپ تاپ، کلید دستیابی به بهره برداری طولانی مدت و بدون دردسر از کامپیوترتان به شمار می رود. سیستم های لپ تاپ در مقایسه با سیستم های دسک تاپ، بیشتر در معرض بروز خرابی و اشکال قرار دارند زیرا آن ها سیستم های قابل حمل هستند و به طور بالقوه در محیط های گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرند و در نتیجه در مقایسه با سیستم های دسک تاپ که معمولاً همیشه در یک مکان منفرد باقی می مانند، در معرض خرابی بیشتری قرار می گیرند. به عنوان مثال، افتادن لپ تاپ بر روی زمین، باعث صدها هزار تومان پول خواهد شد. پس به همین دلیل باید مراقبت بیشتری از آن ها به عمل آورد. کمی مراقبت به همراه اتخاذ روش های ساده نگهداری پیش گیرانه، می تواند بروز اشکال در این سیستم ها، از دست رفتن داده ها و اطلاعات و بروز خرابی در اجزای مختلف را کاهش دهد و باعث عمر طولانی تر سیستم شود. در برخی از موارد، من سیستم هایی را که به طور بالقوه در معرض « بیمار شدن» قرار داشتند را با انجام چند روش ساده پیش گیرانه تعمیر کرده ام. نگهداری پیش گیرانه همچنین می تواند قیمت فروش مجدد سیستم شما را بالا ببرد زیرا هم از نظر ظاهری و هم از نظر کارآیی وضعیت م-ناسب سیستم شما حفظ می شود.
اتخاذ و به کارگیری یک برنامه نگهداری پیش گیرانه برای هر کسی که از لپ تاپ استفاده می کند، مهم و ضروری است. دو نوع اصلی از فرآیندهای نگهداری پیش گیرانه عبارتند از Active یا فعال و Passive یا غیرفعال.

نگهداری غیرفعال، شامل اقدامات احتیاط آمیزی است که شما می توانید برای محافظت از سیستم در مقابل شرایط محیطی نظیر استفاده از ابزار Power-Protection، اطمینان از قرار گرفتن لپ تاپ در یک محیط تمیز و پاک با دمای کنترل شده و جلوگیری از لرزش های مداوم بکار گیرید. از سوی دیگر، روش نگهداری پیش گیرانه Passive یا غیرفعال به معنای رفتار مناسب با سیستم می باشد.
یک برنامه نگهداری پیش گیرانه فعال یا Active شامل انجام روال هایی است که عمر طولانی و عاری از مشکل را برای لپ تاپ به ارمغان می آورد. این نوع از نگهداری پیش گیرانه اساساً عبارت است از تمیز کاری نوبه ای سیستم و اجزای آن، تهیه نسخه های پشتیبان، به کارگیری نرم افزار ضد ویروس و ضد اسپم و Spyware و سایر روال های نرم افزاری. بخش های زیر به توضیح هر دو نوع روش نگهداری پیش گیرانه فعال و غیرفعال و روند انجام آن ها می پردازد.

نکاتی ارزشمند در نگه داری از لپ تاپ
 

نگهداری پیش گیرانه غیرفعال، عبارت است از مراقبت از سیستم از طریق فراهم نمودن بهترین محیط ممکن برای آن ( هم از نظر فیزیکی و هم از نظر الکتریکی).
مسائل فیزیکی شامل شرایط و موقعیت هایی نظیر دمای محیط اطراف، شوک دمایی حاصل از استارت مجدد لپ تاپ، گرد و غبار و دود و مزاحمت هایی نظیر شوک الکتریکیی و لرزش است. مسائل الکتریکی شامل آیتم های نظیر الکتریسیته ساکن، نویز منبع تامین انرژی ( وقتی که سیستم به پریز برق دیوار یا سایر منابع تامین انرژی برق وصل می شود) و تداخل های فرکانس رادیویی می شود. هر یک از این مسائل محیطی به طور جداگانه و در فصل های مربوط به خود مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
کامپیوترهای لپ تاپ، سیستم های گران قیمتی هستند که در مقایسه با همتاهای دسک تاپ خود به مراقبت و نگهداری بیشتر نیاز دارند. اگر رفتار شما با این سیستم ها به گونه ای باشد که گویا آن ها یک قطعه فوق العاده با ارزش الکترونیکی هستند، تا حد چشمگیری می توانید خطر بروز مشکلات را در آن ها کاهش دهید.
به جای این که بگوئید برای مراقبت از سیستم خود چه کاری "باید" انجام دهید، گفتن این که چه کارهایی"نباید" بکنید شاید ساده تر باشد. من اغلب مشاهده می کنم که مردم کارهایی با لپ تاپ های خود انجام می دهند که اصلاً شایسته نیست و به شدت باعث عصبانیت من می شود. در این جا به بعضی از کارهایی که "نباید" با کامپیوتر لپ تاپ خود انجام دهید اشاره می کنم:
* تکان دادن، یا رفتار فیزیکی نامناسب خصوصاً وقتی سیستم در حال کار است.
* انداختن سیستم روی زمین. حتی اگر داخل کیف حمل لپ تاپ قرار داشته باشد، به هیچوجه نباید این کاررا بکنید. بسیاری از کیس ها به اندازه کافی محکم ومناسب نیستند.
* بسته بندی لپ تاپ در داخل چمدان هایی که در فرودگاه کنترل خواهند شد، زیرا این کار باعث تکان های شدید آن می شود.
* گذاشتن جعبه های سنگین یا سایر اشیاء بر روی یک لپ تاپ، حتی اگر در داخل کیس حمل قرار داشته باشد.
* قرار دادن سیستم در محیط هایی با درجه حرارت کمتر از 41 درجه فارنهایت (5 درجه سانتیگراد) و یا بالاتر از 95 درجه فارنهایت (35 درجه سانتیگراد)
* استفاده از کامپیوتر بر روی پتو یا سایر سطوحی نرمی که نسوخ آن ها می تواند به داخل فن های خنک کننده نفوذ کند که این امر باعث بالا رفتن بیش از حد دمای سیستم می شود
* قراردادن سیستم در فاصله کمتر از 15 اینچی (13 سانتیمتری) هر نوع وسیله الکترونیکی، نظیر موتورهای الکتریکی، تلویزیون ها، یخچال ها و اسپیکرهای بزرگ؛ زیرا این کار باعث ایجاد یک میدان مغناطیسی قوی می شود.
* استفاده از کامپیوتر در زمانی که تا نصفه در داخل یک کیس حمل قرار گرفته است. این کار باعث بلوکه شدن سیستم خنک کنندگی و در نتیجه بالا رفتن حرارت می شود.
* استفاده از فرستنده های رادیویی دو جهته در فاصله نزدیک از سیستم که می تواند باعث ایجاد جریان های ناخواسته و در نتیجه بروز خرابی در سیستم شود.
* ریختن هر نوع مایع بر روی لپ تاپ که می تواند باعث تخریب اجزای داخلی لپ تاپ و ایجاد اتصال کوتاه شود.
* گذاشتن اشیای سنگین بر روی سیستم و قراردادن آن در داخل چمدانی که درب آن به سختی بسته شده است. این کار می تواند باعث وارد آمدن فشار زیادی به صفحه نمایش LCD شود.
* قراردادن یک شیء بین صفحه کلید و سرپوش صفحه نمایش. این کار می تواند هنگام بستن lid باعث بروز خرابی شود.
* برداشتن یا در دست گرفتن سیستم با استفاده از پانل LCD که می تواند باعث خراب شدن LCD و قطعات آن شود.
* خراشیدن و یا فشار آوردن بر پانل LCD.
* حرکت دادن یا کشیدن آداپتور AC در زمانی که آداپتور به برق متصل است که می تواند باعث خراب شدن یا از بین رفتن socket شود.
* اتصال کابل مودم به درگاه اترنت ( و بالعکس) که می تواند باعث خرابی کانکتورها و اتصالات مربوطه شود.
* استفاده از سیستم درمکان هایی با لرزش های بسیار زیاد.
* شکستن، انداختن یا فشار وارد آوردن بر پوشش یک درایو دیسک در حالی که آن را از سیستم خارج می کنید.
* قرار دادن یک دیسک فلاپی داخل درایو فلاپی به شکل بر عکس که می تواند باعث از کار افتادن درایو شود.
* چسبانیدن بیش از یک لیبل بر روی یک فلاپی که ممکن است باعث شود تا فلاپی در داخل درایو گیر کند.
* لمس لنز CD-ROM وقتی که در آن باز است که می تواند باعث آلوده شدن لنز و یا خارج شدن آن از حالت تراز شود.
* وصل کردن مودم داخلی سیستم به یک PBX(‏‎ (Private Branch Exchange یا سایر خطوط تلفن دیجیتال که می تواند باعث رسیدن ولتاژ نامناسب به مودم و در نتیجه خرابی دائمی آن می شود.
* فراموش کردن کلمه های عبور: اگر شما کلمه عبور supervisor یا دیسک سخت را فراموش کنید هیچ راه ساده ای برای بازیابی آن وجود ندارد و ممکن است مجبور به عوض کردن دیسک سخت با برد مادر شوید.
اگر شما مسائلی را که در بالا به آن ها اشاره شد رعایت کنید، سیستم شما عمر بسیار طولانی تری خواهد داشت.

محافظت از سخت افزار در مقابل شرایط بد محیطی
 

یکی از عمده ترین مسائلی که در مورد روش نگهداری پیش گیرانه مورد بی مهری واقع شده و نادیده گرفته شده است، محافظت از سخت افزار در مقابل ناملایمات محیطی است. کامپیوترها معمولاً در محیط هایی که برای افراد مناسب هستند، ایمن می باشند. هر چند اغلب اوقات با کامپیوترهای قابل حمل به شکل ماشین حساب های بی ارزش رفتار می شود. نتیجه این نوع عدم استفاده صحیح می تواند باعث بروز خرابی ها و کژی های متعددی در سیستم شود.
تمام کامپیوترها برای عمل در محدوده خاصی از درجه حرارت، رطوبت و ارتفاع طراحی شده اند. افزایش دامنه مجاز این عوامل می تواند باعث از کارافتادن یا بروز اشکال در سیستم شود. بنابراین، تحت نظر داشتن شرایطی که شما از کامپیوتر خود استفاده می کنید یا کامپیوترتان را تحت آن شرایط نگهداری می کنید برای عملکرد موفقیت آمیز سیستم امری بسیار ضروری و حیاتی است.
تغییرات دما، رطوبت و ارتفاع می تواند منجر به بروز مشکلات جدی شود. اگر تغییرات شدید دما و درجه حرارت طی مدت زمان کوتاهی رخ می دهند، انبساط و انقباض حاصل از آن می تواند بر روی مدارات سیستم تاثیر بگذارد. رطوبت بسیار بالا نیز می تواند باعث خوردگی قسمت های الکترونیکی و تاثیر بر درایوها شود. هوای بسیار خشک نیز می تواند باعث بروز مشکلات حاصل از الکتریسیته ساکن شود. کار در ارتفاع بسیار زیاد نیز برای سیستم خنک کنندگی دردسر ساز می شود زیرا چگالی پائین هوا در ارتفاع زیاد باعث کاهش کارایی سیستم خنک کنندگی می شود.
برای حصول اطمینان از این که سیستم شما می تواند در شرایط دما، رطوبت و ارتفاعی که برای آن طراحی شده است کار کند، من پیشنهاد می کنم برای آگاهی از دامنه شرایط محیطی سیستم خود با افراد متخصص مشورت کنید. اغلب تولید کنندگان اطلاعاتی را در مورد محدوده مناسب دمای سیستم هایی که تولید می کنند در دفترچه راهنمای سیستم ها ذکر می کنند. در این دفترچه ها معمولاً دو سری مشخصات درج می شود: یکی مربوط به زمانی است که سیستم در حال کار است و دیگری در ارتباط با زمان خاموش بودن سیستم می باشد.
به عنوان مثال، IBM محدودیت های محیطی زیر را برای اغلب سیستم های قابل حمل ThinkPad خود ارائه می کند. توجه داشته باشید که حداکثر دمای مجاز محیط، معادل 88 درجه فارنهایت (31 درجه سانتیگراد ( در ارتفاع 8000 فوتی (2438 متری) است. این بواسطه چگالی پائین تر هوا در ارتفاع های بالا است که کارآیی سیستم خنک کننده کامپیوتر را پائین می آورد. همچنین توجه داشته باشید که حداقل دمای عملیاتی و غیر عملیاتی، معادل 41 درجه فارنهایت (5 درجه سانتیگراد) پیش بینی شده است. این بدان معنا است که در اکثر مناطق کشور، نباید لپ تاپ را برای بیشتر از یک محدوده زمانی کوتاه در اتوموبیل رها کرد یا سیستم را با استفاده از پست یا بسته بندی در فصل زمستان جابه جا کرد. همان گونه که در جدول بالا ذکر شده است اغلب شرایط محلی مناسب برای انسان ها، برای لپ تاپ ها نیز مناسب هستند.

پرهیز از تغییرات سریع در دما
 

علاوه بر محدودیت های دمایی که اشاره کردیم، پرهیز از تغییرات سریع در دما نیز ایده خوبی است. به عنوان مثال اگر دما به طور ناگهانی افزایش پیدا کند، وقتی یک سیستم در زمستان از یک مکان به مکان دیگر حمل می شود و سپس در داخل اطاق از جعبه خارج می گردد، شما باید قبل از استفاده از سیستم به آن اجازه دهید با دمای اطاق سازگار شود. در مواقع حاد، میعان می تواند بر روی قطعات الکترونیکی داخلی و همچنین بر روی Platter های درایو دیسک سخت (HDA) تاثیر بگذارد و چنانچه شما قبل از این که میعان شانس بخار شدن پیدا کنند سیستم را روشن کنید با یک فاجعه واقعی روبرو خواهید شد.
اغلب دیسک های سخت دارای یک filltered port هستند که باعث جریان یافتن هوا به داخل و خارج دهد دیسک سخت (HDA)می شوند بنابراین رطوبت می تواند وارد درایو شود و در نتیجه پس از مدت زمان کوتاهی می توان در نظر گرفت که رطوبت داخل دیسک سخت با رطوبت بیرون از آن برابر است. اگر به رطوبت اجازه داده شود به شکل میعان در آید، می تواند تبدیل به یک مشکل جدی شود خصوصاً اگر شما سیستم را زمانی روشن کنید که چگالی زیاد مایع هنوز وجود داشته باشد. اکثر سازندگان دیسک های سخت دارای روال های خاصی برای سازگار نمودن دیسک سخت با محیط جدیدی که دارای درجه حرارت و رطوبت متفاوتی می باشد هستند خصوصاً هنگام انتقال یک دیسک سخت به یک محیط گرم تر که در چنین محیطی امکان بروز میعان بیشتر است. این وضعیت باید مورد توجه خاص کاربران سیستم های لپ تاپ و قابل حمل قرار گیرد. اگر شما در زمستان یک سیستم قابل حمل را در صندوق عقب یک اتومبیل رها کنید وقتی آن را به داخل منزل ببرید و بدون این که به آن اجازه دهید با دمای داخل اطاق سازگار شود از آن استفاده کنید این کار می تواند بلایی غیرقابل جبران بر سر سیستم بیاورد. مثلاً Seagate می گوید:"اگر شما این یونیت را از شرایط آب و هوایی با دمای زیر 50 درجه فارنهایت (10 درجه سانتیگراد) دریافت کرده اید، تا زمانی که شرایط زیر مهیا نشده است از باز کردن این بسته بندی خودداری نمایید، در غیر این صورت، امکان بروز میعان بر روی قطعات داخلی سیستم وجود دارد و این موضوع می تواند باعث خرابی آن شود. این بسته را بر اساس جدول دمایی ارائه شده و به مدت قید شده در محیط عملیاتی قرار دهید و پس از مدت زمان قید شده از آن استفاده کنید.
شما باید یک سیستم قابل حمل را که درایو دیسک سخت آن در دمایی سردتر از محیط نرمال آن قرار داشته است برای مدت زمان معینی در محیط عملیاتی نرمال آن قرار دهید تا قبل از روشن کردن، امکان سازگاری آن با دمای جدید فراهم شود. سازندگان، معمولاً پیشنهاد می کنند که شما سیستم را تا زمانی که با دمای جدید سازگار شود در داخل جعبه حمل نگه دارید و آن را بیرون نیاورید. هنگامی که دمای هوا به شدت سرد می شود خارج کردن سیستم از کارتن حمل می تواند باعث شکل گرفتن میعان و بالا رفتن چگالی آب بر روی قطعات الکترونیکی سیستم شود. البته، میعان می تواند بر سایر قطعات کامپیوتر، خصوصاً بر مدارات و کانکتورها نیز تاثیر بگذارد و باعث ایجاد اتصال کوتاه و در نتیجه افت کارآیی شود.

الکتریسیته ساکن
 

الکتریسیته ساکن یا تخلیه الکترواستاتیک (ESD) می تواند مشکلات متعددی را در داخل سیستم ایجاد کند. این مشکلات معمولاً در ماه های فصل زمستان و زمانی که رطوبت اندک است و یا در آب و هوای فوق العاده خشک با رطوبت پائین بروز می کنند. در چنین مواردی شما ممکن است مجبور به اتخاذ روش های پیش گیرانه بیشتری باشید تا اطمینان پیدا کنید که به کامپیوتر شما لطمه ای وارد نشده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد ESD به بخش "ابزار و تجهیزات جلوگیری از ایجاد ESD" در همین مقاله مراجعه نمائید.
تخلیه های استاتیک که در محیط خارج از کیس یک سیستم رخ می دهند، به ندرت عامل بروز مشکلات دائمی در داخل سیستم ها هستند. معمولاٌ، بدترین تاثیر ممکن حاصل از یک تخلیه الکترونیکی بر روی کیس، صفحه کلید یا حتی مکانی نزدیک به کامپیوتر، قفل شدن سیستم (system lockup) است که می تواند منجر به از دستش رفتن داده ها و اطلاعات شود. اگر از این نکته آگاه هستید که بدنتان دارای بار الکتریکی است، قبل از لمس صفحه کلید یا سیستم، بهتر است با دست زدن به سایر اشیاء فلزی، بار الکتریکی بدن خود را تخلیه کنید. هر بار که یک سیستم را باز می کنید و یا قطعاتی را که از سیستم خارج کرده اید حمل می نمایید باید مراقب ایجاد الکتریسیته ساکن باشید.
منبع: بزرگراه رایانه، شماره ی 137 .